Bij de overdracht van familiebedrijven kan emotie een belangrijke rol spelen. Het grootste gedeelte van het vermogen zit in het ouderlijk bedrijf. De bedrijfsopvolger moet het gemakkelijker gemaakt worden om het familiebedrijf tegen een zodanige waarde te verkrijgen dat een rendabele exploitatie voor hem of haar nog juist mogelijk is. Het bedrijf wordt dan overgedragen aan een kind tegen een lagere waarde dan de waarde in het economische verkeer. Kortom: de bedrijfsopvolger wordt bevoordeeld. Voor een hogere overnamesom krijgt hij de financiering vaak niet voor elkaar.
Hoe met de familieleden die niet opvolgen?
Ouders willen meestal graag alle kinderen gelijk behandelen, maar dat kan bij een bedrijfsoverdracht vaak niet. Een lage overdrachtsprijs betekent dan dat er voor de andere kinderen minder te erven valt. Bij
bedrijfsoverdrachten spelen vaak zodanig hoge bedragen dat een ander kind misschien zou kunnen stellen dat zijn of haar legitieme portie (minieme erfdeel) geschonden is. Er zijn rechtszaken bekend waarin broer of zus probeerden om wat hij of zij aan erfenis tekortkomt alsnog te halen bij de bedrijfsopvolger.
Om dit mogelijk “gedoe” tussen de kinderen te voorkomen, wordt vaak in het koopcontract van het bedrijf en ook wel in het testament een zogenoemde meerwaardeclausule opgenomen op grond waarvan de andere kinderen mee mogen delen in de winst die de bedrijfsopvolger behaalt bij de vervreemding van het bedrijf.
Meerwaardeclausule is maatwerk.
Niet elk bedrijf is gelijk. Het is belangrijk dat goed omschreven wordt wat de meerwaarde is en hoe die moet worden bepaald. Moet de meerwaarde bijvoorbeeld door een deskundige worden vastgesteld? Hoe met verbeteringen die de bedrijfsopvolger heeft aangebracht, doen die ook mee bij het delen van de meerwaarde? Wat als het bedrijf is
verkocht en het geld is geherinvesteerd in een ander bedrijf bijvoorbeeld een veeteeltbedrijf is ingewisseld voor een recreatiebedrijf? Hoelang moet de periode duren waarin een meerwaarde met de overige familieleden wordt gedeeld: 5, 10 of zelfs 15 jaar?
Testament van de ouder.
Door middel van een regeling in hun testamenten proberen ouders vaak om de ongelijkheid tussen hun kinderen op te lossen. Een regeling als de hiernavolgende heeft al eens tot een rechtszaak geleid.
In het testament van vader staat dan bijvoorbeeld: Ik sluit mijn zoon alsmede zijn afstammelingen uitdrukkelijk uit als erfgenaam in mijn nalatenschap. Bovenstaande vindt haar oorzaak in het feit dat mijn zoon door mij in staat is gesteld het bedrijf van mij onder zeer gunstige voorwaarden over te nemen en ik het daarom gerechtvaardigd vind dat
hij niets uit mijn nalatenschap verkrijgt waardoor anders de ongelijkheid tussen mijn zoon en mijn overige kinderen nog groter zou zijn.
In zo’n geval kan de zoon van mening zijn dat hij tekort wordt gedaan, want hij heeft bedrijfseconomisch toch de juist lonende waarde betaalt voor het bedrijf en er geldt een meerwaardeclausule? Hoezo ben ik dan bevoordeeld? Hij doet een beroep op zijn legitieme portie en wil daardoor samen met zijn broers en zusters meedelen in de erfenis. In een dergelijke rechtszaak heeft het Gerechtshof bepaald dat, onder meer door opname van de meerwaardeclausule, de bedrijfsoverdracht wel zakelijk was en de zoon in dit geval terecht een beroep mocht doen op zijn legitieme portie.
Karin Rientjes is notaris en mediator te Sneek en heeft een enorme passie voor haar vak. Heb je vragen?
Wil je sparren? Laat het gerust weten: tel. 0515-4535600 of mail: info@rientjesnotariaat.nl
