Al ruim vijf jaar werken NHL Stenden Hogeschool en ODSecurity samen aan innovaties voor het detecteren van afwijkingen op röntgenscans. Studenten werken aan een écht probleem uit de praktijk, onderzoekers werken aan toepassingen voor de nieuwste AI-modellen om de data te verwerken, en bedrijven betreden de markt met de nieuwste toegepaste kennis. De symbiose tussen studenten, onderzoekers en het bedrijfsleven maakt Leeuwarden tot een ware hotspot van toegepaste wetenschap voor AI-liefhebbers.
Terwijl AI-tools voor het brede publiek pas de afgelopen jaren in een stroomversnelling zijn
gekomen, wordt er binnen deze samenwerking al veel langer intensief gewerkt aan kunstmatige intelligentie. NHL Stenden en ODSecurity laten zien dat structurele AI-ontwikkeling en praktijkgerichte innovatie al ver vóór de hype een plek hadden in Leeuwarden.
Onderwijs, onderzoek en bedrijfsleven versterken elkaar
ODSecurity, onderdeel van SMI Groep, ontwikkelt in Leeuwarden bodyscanners die door middel
van röntgenstraling verborgen middelen zichtbaar maken — van belang voor onder andere gevangenissen en douanes wereldwijd. Het lectoraat Computer Vision & Data Science van NHL Stenden werkt samen met het bedrijf aan beeldverwerkingsalgoritmen die afwijkingen in scans automatisch kunnen herkennen. Het resultaat: slimme technologie die contrabandedetectie nauwkeuriger en efficiënter maakt.
“Deze samenwerking laat perfect zien wat er mogelijk is als onderwijs, onderzoek en bedrijfsleven elkaar versterken,” zegt Klaas Dijkstra, lector Computer Vision & Data Science. “Wat we hier doen met Computer Vision en AI is uniek binnen het hbo en het trekt inmiddels talent uit heel Nederland en ver daarbuiten.”
Een samenwerking waarin alles klopt
“We zijn echt aan de basis begonnen om ons systeem in kaart te brengen,” aldus Martin van der Kaap, managing director van ODSecurity. “Dat ging over röntgenbron inschakelverschijnselen, signaalpieken, ruis… We moesten eigenlijk gewoon op nul beginnen.” Onder leiding van het lectoraat werken studenten en onderzoekers zij aan zij met Softwareengineers van ODSecurity. De samenwerking vindt volledig plaats in Leeuwarden en is structureel ingebed in de onderwijsprogramma’s en de bedrijfsvoering. “We creëren een situatie waarbij het bedrijf toegang krijgt tot de nieuwste kennis en expertise.” zegt Klaas.
Leeuwarden als AI-broedplaats
De praktijkvraag vanuit ODSecurity om smokkelwaar te detecteren geldt binnen NHL Stenden
als schoolvoorbeeld voor anomaly detection: AI die leert herkennen wat normaal is, en afwijkingen automatisch signaleert. “Je hebt duizenden scans van mensen zonder smokkelwaar, maar slechts een paar met smokkelwaar,” legt Klaas uit. “Het model leert het patroon van een normale situatie en slaat alarm als iets daarvan afwijkt.” Deze aanpak is niet alleen belangrijk voor veiligheidstoepassingen, maar raakt aan een groter technologisch vraagstuk: hoe leer je een machine omgaan met uitzonderingen zonder eindeloze datasets met afwijkingen? “Anomaly detection is eigenlijk een beetje de heilige graal van automatisering,” aldus Klaas. “Je kunt immers niet altijd trainen op fouten die zelden voorkomen, dus moet je het systeem leren herkennen wat afwijkt van normaal.” Hij maakt hierin de vergelijking met een koekjesfabriek: “Stel: je bakt koekjes en wilt weten wanneer er eentje kapot is. Je hebt duizenden foto’s van goede koekjes, maar bijna geen van kapotte; die maak je niet expres. Normaal heb je voor AI veel voorbeelden van fouten nodig. Maar bij anomaly detection hoeft dat niet: je traint het systeem op wat ‘normaal’ is. Alles wat daarvan afwijkt, wordt als verdacht gezien. Dat maakt het een makkelijker probleem om op te lossen.” Juist vanwege die uitdaging is het project inhoudelijk zo aantrekkelijk voor studenten en onderzoekers. En dat is zichtbaar: met name voor de masteropleiding Computer Vision & Data Science komen studenten gericht naar Leeuwarden. “Wij zijn binnen het hbo in Nederland een van de weinige onderzoeksgroepen die dit op deze manier doet,” zegt Klaas.
Geen stage, maar een innovatietrein
De samenwerking kent een duidelijke structuur waarin bachelorstudenten, masterstudenten, onderzoekers en lectoren elk een eigen rol vervullen. “De bachelorstudent werkt aan de baseline, de masterstudent experimenteert met nieuwe technologie, en de onderzoeker zorgt voor de vertaalslag naar het een technische oplossing voor het bedrijf,” aldus Klaas. Onderzoekers werken op het kritieke pad van het bedrijf: zij vertalen de eigen experimenten en de experimenten van studenten naar robuuste toepassingen. Zo ontstaat een ontwikkellijn waarin kennis stapsgewijs wordt doorgegeven, mede doordat engineers van ODSecurity structureel deelnemen aan het projectteam. “Zo’n overdracht gebeurt bijna impliciet, omdat iedereen betrokken is bij het ontwikkelproces,” zegt Martin.
Van praktijkvraag naar marktintroductie
“THEIA”, software die automatisch smokkelwaar in röntgenscans detecteert, gegenereerd door de bodyscanner van ODSecurity, is inmiddels een commercieel product van ODSecurity en volledig ontwikkeld in Leeuwarden. De AI-tool werd stap voor stap opgebouwd: van fundamenteel onderzoek tot prototype, en uiteindelijk als gelicenseerde oplossing opgenomen in de SoterRS body scanner. “Dat je van onderzoek via een prototype tot een marktproduct komt inclusief het nieuwe licentie businessmodel, dat is gewoon fantastisch,” aldus Martin.
En de toekomst? Die blijft in Leeuwarden
ODSecurity en NHL Stenden blijven investeren in optimalisaties van THEIA: minder valse meldingen, betere visualisatie en kortere rekentijd. “We gaan geen sprongen van 10% meer performance maken,” zegt Martin. “Maar als we 2 of 3% winst kunnen boeken per onderzoeksperiode, dan is dat voor ons al heel veel waard.” De kracht van deze samenwerking ligt in het gedeelde eigenaarschap en het geloof in wederkerigheid. “Het is geen commercieel project, maar een lerende samenwerking,” besluit Klaas. “En daarin it precies de kracht.”
