‘Al die rijkdommen, hoe krijgen we het bij de mensen?’. Dat was de vraag die regelmatig, zo niet permanent in de wandelgangen van Tresoar valt te beluisteren. Want de opdracht om geschiedenis niet alleen te bewaren, maar ook te delen en te gebruiken zit bij Tresoar diep. Vriend en vijand zijn het er wel over eens dat het digitaliseren van Fries erfgoed een eerste belangrijke stap is. En dus begon er vijf jaar geleden onder de projectnaam RedBot een operatie die qua omvang duizelingwekkend was te noemen. Scanners, 360 graden studio’s, foto- en filmstudio’s draaiden overal in de provincie bijna dag en nacht. Tientallen archieforganisaties, kennisinstellingen en musea werkten intensief samen om een belangrijk deel van het Fries cultureel erfgoed te digitaliseren en te ontsluiten voor een breed publiek (zie kader, red.)
“We hadden nog veel meer kunnen digitaliseren”, stelt Looper. “Maar toch zijn er keuzes gemaakt. We hebben onszelf de vraag gesteld: ‘wat verwachten mensen van ons’. En het werd ons duidelijk dat vooral persoonsgebonden documenten voorrang zouden moeten krijgen. Kaarten, huwelijksakten, namen van eigenaars van panden. Het is allemaal vastgelegd. Daarmee brengen we de persoonlijke geschiedenis van Friezen dichterbij. Vaak kun je op basis van een achternaam nu al enorm veel persoonlijke informatie vinden. Dat ráákt mensen.”
Voor Looper is het ‘ontsluitwerk’ van het verleden nooit af. “Er valt nog zoveel te doen. Momenteel werken we aan het koppelen van allerlei immense archieven en databases, overal ter wereld. Het is complex, maar om het simpel uit te leggen: stel dat je op enig moment al onze informatie direct en geautomatiseerd kunt koppelen aan de bestanden van het kadaster, plus alle musea in Nederland, maar ook bijvoorbeeld aan alle bibliotheken op de wereld, die samenwerken in de organisatie WorldCat. En stel dat dit zich allemaal aan je zou openbaren, zodra je een naam of relevant zoekwoord intikt. Je zou nog veel meer weten over je voorouders, over het leven in bepaalde dorpen, maar ook in specifieke straten, of zelfs huizen. Alles zou met enkele klikken toegankelijk zijn.”
Toeristen
De economische waarde van een dergelijke operatie mag ook niet worden onderschat, aldus Looper. “Moet je eens voorstellen hoe aantrekkelijk het zou zijn wanneer toeristen die deze regio bezoeken per direct informatie krijgen die desgewenst vele malen gedetailleerder kan zijn dan nu. Men kan niet alleen op het niveau van monumenten, maar ook op het niveau van straten, huizen, of personen veel meer te weten komen over een bepaald gebied. In dat kader is het mooi dat we in Friesland vooroplopen met de digitalisering en ontsluiting. Hier kunnen we grote stappen maken. Dat hebben we te danken aan het feit dat er in deze provincie een bovengemiddeld aantal vrijwilligers met dit werk bezig is.”
Medespeler
De provincie investeerde eerder vijf miljoen euro in operatie RedBot. En Tresoar kan nog altijd op flinke provinciale steun rekenen. Maar in deze vluchtige tijden is niet iedereen overtuigd van nut en noodzaak van investeren in geschiedenis en erfgoed. Over de ‘waaromvraag’ heeft Looper echter goed nagedacht. “Je moet van geschiedenis niet op ieder moment van de dag pasklare antwoorden verwachten. Het is een dynamisch vak. Maar bewaren en ontsluiten betekent ook: betrouwbare informatie bieden over ons verleden. Die betrouwbaarheid is van belang, zeker in deze tijd en zeker online. Feiten over de keuzes die we in het verleden maakten en ook hoe die keuzes door de tijden veranderen, zijn belangrijk. Het vormt ons denken. Bedenk maar eens hoe we nu over vliegreizen denken; nog maar vijf jaar gelden associeerden de meeste mensen het niet zo direct met klimaatverandering, nu is zich daar een collectief bewustzijn over aan het vormen. Geschiedenis en de dagelijkse opinievorming op basis ervan, helpt kortom om iedere dag keuzes te maken. Wat willen we houden? Wat breken we af? Er is een behoefte om daarbij steeds te relateren aan het verleden. Denk aan zandwinning aan de IJsselmeerkust. Toen de discussie recent oplaaide zag je op social media ineens veel meer foto’s van het pittoreske verleden van juist die locatie voorbijkomen. Zo zie je dat de geschiedenis met ons meeloopt, bij alles wat we doen. De beroemde hoogleraar Pieter Geijl (1887 -1966, red.) wist dat in één van zijn boektitels heel mooi te vangen: ‘Geschiedenis als medespeler’.”
