De oprichting van de Harlinger Aardewerk- en Tegelfabriek in 1972 betekende de wedergeboorte van een eeuwenoude traditie. Harlingen is de bakermat van de Friese aardewerkindustrie. "Vanaf 1598 werd in Harlingen uniek aardewerk gebakken en beschilderd", vertelt Rikus Oswald, die in 2005 de dagelijkse leiding van vader Henk en moeder Maaike overnam. "Daarmee was Harlingen eerder dan het Bolswarder en Makkumer aardewerk", aldus de zogeheten majolicamaker. Hieraan kwam in de jaren '30 een einde. Mede door de toenemende populariteit van de machinale tegels uit Engeland betekende het einde van het Harlinger aardewerk. Daar konden de vaklieden niet tegenop."
Geheim recept
Oswalds ouders bliezen de historie nieuw leven in. "Bij het restaureren van hun monumentale nieuwe woning stuitten ze op veel historische tegels." Het bleek Harlinger aardewerk. "Mijn vader vond het interessant en wilde zich erin bekwamen, maar hij was gymnastiekleraar en kon het zelf niet maken. Hij kwam in contact met keramist Hubert de Haas, die in Makkum had gewerkt. Hij beschikte over veel historische receptuurkennis die hij in Harlingen wilde toepassen. Samen hebben zij door het bestuderen van het sponzen- en archiefmateriaal de receptuur weten te achterhalen. Het gaat om een unieke verhouding tussen klei, glazuur en verf. Alleen mijn vader, die met pensioen is maar nog meehelpt in de zaak, en ik kennen het recept.”
Kwaliteit
Bijzonder is dat bezoekers in de winkel precies kunnen zien hoe de schepen, dieren, stillevens en allerhande figuurtjes op het aardewerk worden geschilderd. Het atelier bevindt zich achterin de zaak. Er staan ook grote tafels waaraan workshops worden gegeven. Het maakt de Harlinger Aardewerk- en Tegelfabriek, op een steenworp van de veerhaven, een perfecte stop voor toeristen. "Geregeld stappen er groepen binnen. Sommigen klanten komen al tientallen jaren." Er worden ook tegels in opdracht gemaakt, al dan niet met een zelf aangeleverd ontwerp. Die markt is aan het aantrekken. Oswald: "Handwerk wordt weer op waarde geschat. Ik zie dat de huidige generatie dertigers geen genoegen neemt met look-a-likes die machinaal zijn gemaakt. Onze ambachtelijke tegels zijn wat duurder, maar wij gaan niet voor het snelle geld door goedkoper aardewerk te leveren. Wij staan voor kwaliteit."
Waardering
De prijs die belangrijker is dan het proces; dit komt Oswald ook nog wel tegen bij grote klussen. "De ervaren bouwmeesters gingen op een gegeven moment met pensioen. Zij werden opgevolgd door managers, die verstand van cijfers hadden maar niet van materialen. Al shoppend werden ambachtslieden terzijde geschoven." Maar gelukkig is dit steeds minder het geval. Zo is Oswald bezig in het Bungehuis in Amsterdam, wat omgevormd wordt tot een Soho House. "Dit zijn plekken waar de 'rijke creatievelingen' der aarde zich even kunnen terugtrekken. Dit wordt de eerste Soho House in Nederland." Oswald en zijn team doen ook restauratieklussen in het buitenland. In Duitsland onder andere, waar de waardering voor het Harlinger aardewerk nooit verloren is gegaan. "Daar noemen ze ons vak een 'meisterbetrieb'. Toen het Harlinger aardewerk in 1972 terugkwam, was er in Duitsland ook gelijk de herkenning."
Grote projecten
Nadat Oswald het stokje van zijn ouders had overgenomen, begon hij ook nieuwe richtingen in te slaan. Zo hebben samenwerkingen met architecten en ontwerpers geleid tot meerjarige projecten. Op de nieuwe veerboten van Rederij Doeksen komen bijvoorbeeld grote tegeltableaus met afbeeldingen van Terschelling en Vlieland te hangen. De ontwerpen bestaan voor een deel uit tekeningen van schoolklassen op de Waddeneilanden. Een ander bijzonder project waar Oswald trots op is: het betegelen van een zwembad op het Waddeneiland Föhr. "2.5 bij 10 meter, onze grootste klus tot nu toe. De opdrachtgever wilde er graag een afbeelding in verwerkt zien van een wijnchateau dat onlangs door hen was aangeschaft in Georgië. Het was puzzelen met het ontwerp, maar een groep amateurarcheologen waar ik ook toe behoor vond toen tegeltjes met afbeeldingen van Bacchus, de god van de wijn, zittend op een vat. We maakten de beeltenis na en daarmee was het ontwerp helemaal af.”
Binnenkort staat een ontwerpbureau uit Londen op de zeer prestigieuze internationale designbeurs Decorex met een groot wellnesproject waarvoor Oswalds tegels zijn gebruikt. "Hiervoor hebben we sgrattifo toegepast, een zestiende-eeuwse decoratietechniek waarbij je twee lagen glazuur aanbrengt en met een mesje de tekeningen in de bovenste laag krast. Het gaat om een exclusieve samenwerking. Nieuwe, vergelijkbare opdrachten voor het ontwerpbureau komen straks bij ons."
