Rients de Jong is gastheer in het eigen Raethuis; een gezellig ‘bruincafé’ dat onderdeel uitmaakt van het gelijknamige accountantskantoor aan de Herenwal. “Ons kantoor is in 2012 opgericht. De dienstverlening in de accountancy staat behoorlijk op de kop, daarom besloten wij het volledig anders te doen: laagdrempelig en met een open bedrijfscultuur, zowel werknemers als klanten waarderen onze vrije manier van denken. We hebben veel bouw- en bouwgerelateerde bedrijven in ons klantenbestand. Wij merken dat innovatie momenteel vooral gaat over het verduurzamen van het businessmodel.”
Sjoerd Kuiper kan daar over meepraten. Hij is directeur van de Dactum Groep, daaronder vallen Revoort, Kenders Bouw en Man&Mach. “Met Man&Mach doen we veel asbestsanering voor de agrarische sector en de woningsector, en veel herstelwerkzaamheden. Vanuit onze hoofdvestiging in Drachten sturen we negentig werknemers aan. Qua personeel is het krap; we willen medewerkers graag behouden en zien hen als ambassadeurs. Qua innovatie maken we in de woningsector gebruik van MiniContainment. In de agrarische sector denken we na over hoe we asbestplaten machinaal van daken kunnen halen.”
Productontwikkeling
Jacoba Hoeksma knikt: als Communicatie Manager bij VDM Woningen weet zij alles van het automatiseren van bedrijfsprocessen. Vanuit Drogeham en Amersfoort worden in het hele land in hoog tempo kwalitatief hoogstaande prefab woningen uit de grond gestampt. Jacoba legt uit: “VDM is een multidisciplinaire organisatie. Als ontwikkelende aannemer hebben we alle disciplines in huis: van projectleiding tot metselaar, van installatiedeskundige tot timmerman. Wat duurzaamheid betreft lopen we voorop: we vinden het een uitdaging om mooie, duurzame producten te ontwikkelen. We denken continu na over innovatie.”
Jeroen van Wijk kent VDM goed. Hij is Projectleider Innovatiecluster Bouw bij het Kennis- en Innovatiehuis in Buitenpost. “Wij ondersteunen ondernemers in Noordoost Fryslân, we doen dit zelf of door slim gebruik te maken van ons netwerk van kennisinstellingen, onderwijs, gemeentes, subsidie-adviseurs en andere bedrijven. Wij richten ons op de sectoren bouw, metaal en agrofood. Wij verbinden bedrijven aan elkaar, waardoor werkgelegenheid ontstaat en innovatie tot stand kan komen.”
Jan Adema is eigenaar van IdFrm in Leeuwarden, hij heeft dertig jaar ervaring in de ‘wereld van licht’; innoveren is zijn core business. “IdFrm betekent ‘van idee naar vorm’. Wij bedenken lichtoplossingen met LED-technologie, dat per definitie duurzaam is. We ontwikkelen en maken alle producten zelf, werken sterk regionaal en vooral voor bedrijven en onderwijsinstellingen. Wij ontwikkelen bijvoorbeeld oplossingen om licht zodanig te programmeren dat de gebruiker zelf het licht kan bedienen via een touch screen of mobile device.”
Kortgeleden kwamen IdFrm en VDM elkaar tegen: een particulier die een woning liet bouwen wilde een lichtplan, tijdens de bouw werden lichtoplossingen al geïntegreerd. “Vrij uniek”, weten Jan en Jacoba. Jacoba: “Particulieren zijn minder met duurzaamheid en innovatie bezig dan bedrijven. Die worden getriggerd door vernieuwde wet- en regelgeving en moeten aan hoge eisen voldoen. Consumenten zijn nog niet zover.”
Sjoerd: “In de agrarische sector ook niet. Daar kijkt men als een dak moet worden vervangen vooral naar de prijs en kiest men de meest traditionele en goedkoopste oplossing. Ontwikkeling van producten kan ook problemen opleveren: zo maken fabrikanten steeds dunnere isolatiepanelen, wat ook weer de nodige problemen oplevert.”
Bouwwerkinformatiemodel
Jeroen: “Wij juichen innovatie toe. Wij hebben vanuit het KEI twee ondernemers in Noordoost Friesland verbonden met een 'innovator’. Zij zijn nu gezamenlijk bezig met het ontwikkelen van een gasloze cv-ketel. Het zou geweldig zijn als dat lukt.” Jacoba noemt het bouwwerkinformatiemodel: BIM. “Een digitaal model van bijvoorbeeld een woning, waarin elke partij zijn deel intekent. Zo kent iedereen alle ins-and-outs, wat tijd en fouten scheelt.” Kanttekening: de kostbare methode is vooral voor kleine bouwbedrijven niet te betalen.
Rients: “Een zelfstandige partij zou dit verder moeten ontwikkelen, zodat het model voor iedereen beschikbaar komt. Wij kennen het platform ‘Volg je woning’, waarin ook vele partijen samenwerken, van makelaar tot installateur. Het heeft veel raakvlakken met BIM én is ontwikkeld door een commerciële partij.”
Jacoba: “BIM is een computerprogramma waarin verschillende zakelijke partijen kunnen samenwerken. ‘Volg je woning’ is een applicatie om informatie te delen met de koper. Ze hebben raakvlakken, maar zijn niet direct te vergelijken.”
“De interesse voor BIM is er wel”, weet Jeroen. “Wij organiseerden een basissessie BIM en kregen veel meer aanmeldingen dan we hadden verwacht.” Rients: “Voor methodes die zoveel impact hebben, moet je een investeerder vinden.” Sjoerd plaatst een kanttekening: “Driekwart van de bouwbedrijven is een eenmansbedrijf, zonder geld om te innoveren. Zij voelen nog de nasleep van de crisis en zijn vooral bezig met de ‘waan van de dag’.”
Jan weet: “Vanuit vraag ontstaat vaak innovatie. Wij werken vanuit de vraag van de klant. Zo vroeg kortgeleden iemand: kun je iets maken in de armaturen die wij nog hebben liggen? Dan wordt het niet te duur. Prima, we gaan ermee aan de slag. Als er iets wordt gevraagd wat niet binnen onze eigen disciplines valt, zoeken we de samenwerking op.”
Delen van kennis
Het KEI bracht in die geest nog een verbinding tot stand, waar VDM bij was betrokken. Jacoba knikt: “Een bedrijf gespecialiseerd in las- en montagetechniek heeft kortgeleden onze fabriek bezocht en uitleg gekregen over onze productieprocessen: ze waren benieuwd of ze zelf nog efficiënter kunnen werken. Wij moedigen het delen van kennis aan, ook branche-overstijgend.” Dat gebeurt ook bij Man&Mach. Sjoerd: “Als wij grote projecten hebben, schakelen we bouwers in. Dan spreken we af: niemand loopt met lege handen. Je sjouwt ook voor anderen materiaal, we moeten met z’n allen de klus klaren.” Jacoba: “Heel herkenbaar. Wij werken altijd met teams, juist om efficiënt te kunnen zijn.”
Jan: “We hoeven niet aan elkaars product te verdienen, maar willen gezamenlijk aan een project verdienen.” Rients: “Mooi dat samenwerking ook tot innovatie leidt. Het zou niet best zijn als we alleen innoveren vanwege financiële prikkels van de overheid.” Jeroen: “Wij hebben een maatschappelijke drive: onze regio vooruit helpen.”
Innovatiefonds
Rients ziet dat de crisis sporen heeft nagelaten. “Ondernemers hebben nog te weinig kans gehad om die kaalslag goed te maken en geen goede marges te bewerkstelligen. Opleidingsfondsen, waar bedrijven weinig gebruik van maken, moeten innovatiefondsen worden zodat ondernemers ruimte krijgen voor ontwikkeling.”
De combinatie van opleiden en innoveren spreekt iedereen aan tafel aan. En: kinderen moeten de maakindustrie leren kennen. Jacoba: “Laat basisscholieren kennismaken met een zaag en mixer. Wie daarmee kan omgaan krijgt respect van anderen. Daar ontbreekt het vaak aan: hogeropgeleiden kijken op vakmannen neer.”
Jan vindt dat jongeren moeten weten waar de wereld uit bestaat, voordat ze kiezen voor bijvoorbeeld de ICT of de bouw. Jeroen noemt opleidingsbedrijf Bouwmensen. “Voor opleiding en omscholing, het zit ook in Leeuwarden. We moeten gebruikmaken van zulke mooie initiatieven, dan ontwikkelen en innoveren we samen.” Sjoerd sluit af: “Wij moeten jongeren laten zien hoe leuk de bouw is.”
