Aanwezigen, behalve de gastheren: Werner Brouwer, partner bij Interra uit Joure (hierna WB), Klaas Herman Postma, mede-eigenaar van Bouwbedrijf Postma uit Kootstertille (hierna KHP), Miranca van der Tol, directeur van VolgjeWoning uit Heerenveen (hierna MvdT), Maarten Willemsen, directeur van Technopark Personeelsdiensten en Educatie uit Heerenveen (hierna MW) en Johannes Schilstra, mede-eigenaar Hegosteen uit Hommerts (hierna JS).
Van coronacrisis naar personeelscrisis?
KHP: “Van de voorspelde crisis hebben wij geen last gehad. Maar als gevolg van corona was het zeer onzeker wat de impact zou zijn van het vertrouwen van onze potentiele opdrachtgevers. We hadden op dat moment een goede orderportefeuille, maar wisten niet wat er ging komen. Achteraf is het meegevallen. De crisis blijkt uiteindelijk alleen positieve invloed op het aantal opdrachten te hebben gehad.”
WB: “Door het vele thuiswerken stellen mensen andere eisen aan hun woning. De huiskamer is opeens belangrijk. Alleen het bouwen zelf wordt lastiger. Jongeren kiezen niet meer voor opleidingen in de bouw. Waar je twintig jaar geleden in het noorden nog 3 volle klassen voor de opleiding HTS Civiele Techniek in de klas had, zijn dat nu niet meer dan zeven studenten.”
KHP: “De oplossing voor nieuw personeel op de bouw is om ze binnen het bedrijf op te leiden. Dan is de kans groter dat ze ook blijven. Mijn jongens zijn allround. Goed personeel is heel belangrijk. Dat bepaalt hoeveel werk je weg kunt zetten.”
MW: “De mensen van toen, krijg je nu niet meer. Het aanbod is nu al twintig procent minder dan het twee decennia geleden was. De kloof tussen het onderwijs en het beroep is groot. We leiden jongeren op tot timmerman, maar wat ze op school leren gaan ze niet in de praktijk doen. De robotisering is vol ingezet. Nog even en er gaan boomstammen de fabriek in en er rollen kozijnen uit. Je ziet dat complete trappen in woningen worden getild, om ze daarna te installeren.”
JS: “Dat is dan ook weer mooi om te zien. De economie floreert. Met alle gevolgen van dien. Hierdoor zie je allerlei initiatieven vanuit creativiteit ontstaan. Bouwprocessen worden verder geautomatiseerd en gerobotiseerd, om aan vraag en marktomstandigheden te kunnen voldoen. De economische ontwikkeling na de lockdown is enorm. Dit mogen we koesteren.”
[Tussenkop in kantlijn]
Tekort aan woningen én personeel: wat zijn de oplossingen?
MvdT: “We maken de wereld te complex met de bestaande regels. Waarom geldt er bijvoorbeeld een maximaal aantal studenten per gebouw? Daar zit ruimte in. Woningen verhuren aan 3 of meer volwassenen die niet tot een gezin behoren is steeds lastiger door nieuwe regelgeving. In de vorige crisis in 2008 is het verpachten van grond als optie genoemd. Dan houd je de prijzen van de huizen lager. Tiny Houses zijn ook een oplossing.”
WB: “Een Tiny House is niet goedkoop. Je betaalt voor een nieuw huis al gauw een ton. Het rondkrijgen van financiering is lastig, omdat banken nog niet aan het nieuwe wonen gewend zijn en meestal sprake is van een tijdelijke vergunning. Het grote nadeel is dat de prijs voor een tiny house bij verkoop vervolgens flink over de kop gaat. De groep waar het oorspronkelijk voor was bedacht, heeft vanwege die hoge prijzen het nakijken.”
KHP: “Het zijn vooral de grotere kernen die uitbreiding krijgen. In de kleinere dorpen is het vaak niet meer dan een losse kavel waar wordt gebouwd. Het zijn krimpgebieden. In Hantum, waar ik woon, hebben we een stichting opgericht om de oude kern van het dorp leefbaar te houden. We hebben zelf woningen opgekocht, herverdeeld en aan lokale jongeren verkocht. Daarmee houd je gezinnen in de dorpskernen en blijft het bruisend.”
JS: “Problemen als personeelstekorten en gebrek aan woonruimte is van alle tijden en inherent aan de economische ontwikkeling. Wel denk ik dat versnellen van besluitvormingsprocessen de woningbouw kan helpen. En opleidingen zouden minder versnippert en meer bij de praktijk aan mogen sluiten. Voor veel maakwerk is geen personeel te vinden. Hier komen dus gedeeltelijk wel ander oplossingen voor, maar ook werkgevers mogen meer wezenlijke veranderingen in de job doorvoeren om werk aantrekkelijk te houden. Niet te rationeel blijven denken en meebewegen met veranderende werkmotivatie.”
RJ: “Met het machinaal bouwen is er deels een oplossing voor het arbeidstekort/woningtekort maar verschuift zich het probleem naar de infrastructuur, zoals nutsvoorzieningen en ook de beschikbaarheid van grond.”
Prijsstijgingen en samenwerken: ervaringen?
KHP: “De extreme prijsstijgingen van dit moment zijn nagenoeg niet te verrekenen binnen de bestaande opdrachten. We moeten het ook doen met wat beschikbaar is.
De belangrijkste materialen voor volgend jaar zijn al ingekocht alleen de prijs weten we nog niet. Nog weet je niet of je al het materiaal hebt. Zijn bijvoorbeeld grote schroeven wel voorradig? En hoe zit het met lijm, glaswol en ander klein materiaal? Onderdelen die anders vanzelfsprekend waren hebben nu ook aandacht nodig, dat maakt het onrustig.”
RD: “Je kunt met een particulier vastleggen dat de prijs kan stijgen. Als sector heeft de bouw met zoveel prijsstijgingen te maken gehad. De afhankelijkheid is heel groot.”
JS: “De lockdown heeft onze branche flink laten floreren. Tuinhuizen, bestratingen, aankleding van een gezellige tuin en buitenruimte heeft extra aandacht gekregen. Wel staat ook in onze sector de beschikbaarheid van materialen en prijzen onder druk. Door proactief naar alternatieve oplossingen te zoeken kunnen we het probleem voor een belangrijk deel wel tackelen.”
MvdT: “We kunnen beter met elkaar de samenwerking zoeken. Wij Hebben als VolgjeWoning bijvoorbeeld een mooi platform voor de consument en bouwer doorontwikkeld, op vragen uit de markt en nieuwe ontwikkelingen in de markt geïntegreerd. Toch zijn er enkele grote bouwers die toch zelf een klantenportal ontwikkelen, dit loopt soms in de miljoenen euro’s als investering. Deze kosten kunnen ze beter in de bouw van woningen stoppen. Bouwbedrijven moeten geen ICT- bedrijf willen zijn.”
MW: “Als timmerbedrijf kun je ook met een collega een robot aanschaffen. Als je goede afspraken maakt, kun je 24/7 van het apparaat gebruik maken. Het is veel efficiënter en je verdeelt de kosten. Toch gebeurt dat niet. Hier liggen echt kansen.”
De tafelgenotenJohannes Schilstra
Mede-eigenaar van Hego Handel BV en Hego Aannemings-en Bestratingsbedrijf BV in Hommerts. Hego is sinds 1973 specialist op het gebied van sierbestrating.
Over een jaar…”Zijn we nog beter ingericht op het adviseren van de beste tuinmaterialen en kunnen we met ons sterk groeiende netwerk van hoveniers en straatmakers zorgen voor de inrichting van een veilige, geheel klimaatproof ingerichte buitenruimte, inclusief een tuinkantoor of mancave. De tuin wordt steeds meer een plek van geborgenheid en gezelligheid, en daar spelen wij graag op in.
Bedreiging: ….”Er is veel vertrouwen. Misschien téveel? Het kan toch zo niet door blijven gaan? Er zal eens een kentering komen. Dat maakt mij onrustig.”
Maarten Willemsen
Directeur Technopark. Technopark is erkend leerbedrijf en verzorgt opleidingen, cursussen, verleent personeelsdiensten, zendt personeel uit en doet aan loopbaanbegeleiding in de houtsector.
Over een jaar… “Is de markt verbreed en is er meer houtbewerking.”
Bedreiging… “We redden het in deze beroepen niet alleen met Nederlanders. Om de vraag aan te kunnen moeten we buiten onze landsgrenzen personeel zoeken.”
Werner Brouwer
Partner bij Interra, een advies- en ingenieursbureau op het gebied van stedenbouw en civiele techniek in Joure. Brouwer was ook ruim 11 jaar directeur van de Zuidlanden (Leeuwarden) en gebiedsregisseur van de zelfbouwwijk Oosterwold in Almere.
Over een jaar… “Werken we als Interra hetzelfde als nu. We blijven in de breedte werken.”
Bedreiging… “We moeten meer jongeren bij het vak betrekken en vasthouden.”
Miranca van der Tol
Eigenaar Volgjewoning en MyBuildAssist. Slaat een brug tussen het belang van de koper en de voortgang van een project.
Over een jaar…”Ontwikkelt ons bedrijf zich dóór, waarbij een speerpunt zal zijn dat Volgjewoning een soort kapstok is waar andere specialisten die betrokken zijn bij de bouw van een woning op in kunnen haken via een koppeling. Tegen die tijd hebben we ons product MyBuildAssist ook uitgebreid naar de Scandinavische landen.”
Bedreiging… “Onze bedreiging is de concurrentie. Die moeten we voorblijven. Dat valt of staat met de juiste mensen.”
Klaas Herman Postma
Staat samen met zijn broer Jurjen als vierde generatie aan het roer van Bouwbedrijf Postma in Kootstertille. Het bouwbedrijf bestaat al ruim een eeuw.
Over een jaar… “gaan we door met het verstevigen van onze activiteiten in de particuliere woningbouw en uitbouwen van de projectmatige bouw. Het is een fijn bedrijf en dat willen we zo houden.”
Bedreiging… “Het is voor ons een uitdaging om de spullen op tijd te krijgen.”
Rein Dijkstra, Rients de Jong en Onijdes Wijma
“Er is bij ons een gezonde nieuwsgierigheid naar ontwikkelingen in de bouwbranche.
Stijgende materiaalprijzen, schaarste op arbeidsmarkt, duurzame en circulaire economie; het zijn maar een paar thema’s welke we met aandacht blijven volgen en waarover we met onze klanten in gesprek blijven. We zien de toekomst vol vertrouwen tegemoet maar blijven opletten, zie voorbeelden momenteel in China, waar het vertrouwen zo kan omslaan.”
