De kern van de boodschap is niet gemakkelijk: de wereld, en dus ook Nederland, zal in rap tempo ‘klimaatneutraal’ moeten worden. En dat heeft met veel méér te maken dan fossielvrije brandstof. Dat gaat diep in ons aller leven ingrijpen. Hajer en Van Iersel zien daarbij dat de meest interessante ontwikkelingen vooral in de regio spelen, zoals Fryslân, waar de circulaire economie al zo breed wordt omarmd en waar samenwerken aan een betere samenleving vanzelfsprekender lijkt. De essentiële factor voor een omslag naar een dergelijke duurzamere wereld? ‘Waardeverandering’ zegt Hajer zonder aarzelen. “En dat kan écht sneller gaan dan we soms denken. Neem de wijze waarop men in de negentiende eeuw aankeek tegen zware industrie. ‘Where there's muck there’s brass’, zei men in Engeland, wanneer men naar die rokende fabrieken keek. En dat was dus positief bedoeld; dáár werd immers geld verdiend. Inmiddels hangen we aan dat soort beelden volstrekt andere waarden. Zo verandert de perceptie op alle fronten; vervoer, wonen, werken, eten. Neem de consumptie van rood vlees. Dat is zeer belastend voor het milieu. Jongeren denken daar gelukkig al heel anders over. Ik wil nog weleens een boterhammetje met salami meenemen naar mijn werk, maar op kantoor, waar veel jongeren werken, ben ik dan écht de enige met vlees. Ik weet dan zeker dat ik die lunch met niemand hoef te delen.”
“Ik herken dat in mijn eigen vriendenkring”, zegt Van Iersel. “Daar is vlees eten sowieso al bijna helemaal uitgebannen en over een vliegreis boeken wordt ook stevig gediscussieerd. Maar ik realiseer mij maar al te goed dat wij intellectuele wijsneuzen uit de Randstad zijn en niets beter dan een ander. Je krijgt nooit de hele wereld op hetzelfde moment in die modus. En ik vind sowieso dat ik niet het recht heb om een ander de les voor te schrijven.”
Pijn en inspiratie
Daarmee raakt Van Iersel de kern van Places of Hope. De makers willen op grote afstand blijven van opgeheven vingertjes. Een inspirerende visie op de toekomst bieden, dat is hun missie. “Ik kan je verzekeren dat de tentoonstelling echt af en toe wel pijn zal doen”, zegt Van Iersel niettemin. “We putten bij de samenstelling uit de ervaringen van tientallen zogenaamde landmakers. Mensen die vanuit hun passie of beroep iets in ons leven ten goede willen veranderen. Op het gebied van mobiliteit, wonen, energie, eten. Die mensen vechten voor een goede zaak en ze komen soms de gekste dingen tegen. Onrecht, angst, gebrek aan sturing of soms aperte tegenwerking van de overheid. Wij zeggen: laat het maar zien en horen.”
Revolutie
De ‘landmakers’; dat zijn vernieuwers – van burgemeester tot boer – die hoop brengen, aldus Van Iersel. In Fryslân lopen er tal van rond, waaronder Klaas Sietse Spoelstra, Marco Verbeek en Joop Mulder. Het zijn mensen die zich gemeenschappelijk hebben gecommitteerd om zich concreet voor een project in te zetten, op uiteenlopende onderwerpen als fossielvrije mobiliteit, biodiversiteit, wonen en werken. “Allemaal bieden ze zeer inspirerende voorbeelden van hoe je anders kunt kijken, denken en leven”, aldus Van Iersel. “En vaak is dat niet eens ingewikkeld. Die landmakers laten op diverse plaatsen in Nederland zien dat je door het rijgen van een kralenketting een echte revolutie kunt veroorzaken. In Places of Hope krijgen hun verhalen een hoofdrol.”
“Inspirerende voorbeelden zijn belangrijk”, zegt Hajer. “En je moet er niet alleen over lezen, je moet ook de beelden zien. Je moet het zien, voelen, ruiken. Dát bieden we de bezoeker bij Places of Hope. Wie naar buiten komt ziet de toekomst zonnig tegemoet.”
