Inwoners zo goed mogelijk beschermen tegen wateroverlast en zorgen voor schoon en voldoende oppervlaktewater, dat zijn kerntaken van Wetterskip Fryslân. Maar om alle gemalen en rioolwaterzuiveringen in de provincie te laten draaien, is ook heel veel energie nodig. Juist daar ligt in deze tijd een grote uitdaging, vertelt Klaas Brandsma, coördinator energie en duurzaamheid. “We verbruiken jaarlijks tussen de 40 en 50 miljoen kilowattuur. Daarmee zijn we een grootverbruiker in de provincie. Tegelijk willen én moeten we verduurzamen en slim omgaan met energie.”
Zonnepanelen en biogas
Sinds 2020 investeerde het waterschap fors in zonnepanelen: inmiddels liggen die op meer dan twintig locaties. Daarnaast wordt op drie zuiveringen biogas geproduceerd uit rioolslib. Dat levert jaarlijks meer dan veertien miljoen kilowattuur stroom op. “Die energie gebruiken we zoveel mogelijk direct op onze eigen locaties”, legt Brandsma uit. “Want terugleveren aan het net wordt steeds minder interessant. Bovendien hebben we het zelf hard nodig: zuiveringen draaien 24 uur per dag, en juist in de avond is er een piek in de afvalwaterstroom.”
Windmolens
Ook windenergie speelt een rol. Samen met de gemeente Súdwest-Fryslân is Wetterskip Fryslân eigenaar van vier windmolens bij windpark Nij Hiddum-Houw. “Die helpen ons enorm, vooral in de winter als ons verbruik hoog is en zonnepanelen minder opleveren.”
Slimme oplossingen
Als grootverbruiker merkt Wetterskip Fryslân dagelijks de gevolgen van netcongestie. Nieuwe aansluitingen of verzwaringen kunnen jaren duren. “Voor sommige locaties hebben we 2029 of zelfs 2036 als indicatie”, vertelt Brandsma. “Daarom vragen we zo vroeg mogelijk capaciteit aan. Maar we zoeken vooral zelf naar oplossingen. Energieopslag wordt steeds belangrijker. Met batterijen kunnen we in de toekomst zonnestroom vasthouden en gebruiken op het moment dat de vraag het hoogst is.”
Ook slimme inzet van bestaande installaties helpt. “Met ons project Slim Malen kijken we of we gemalen kunnen laten draaien op momenten dat er veel duurzame energie beschikbaar is. Dat helpt niet alleen ons, maar ook het elektriciteitsnet.”
Samenwerken en innoveren
Wetterskip Fryslân werkt ook samen met gemeenten, aannemers en andere waterschappen. Dat kan leiden tot innovatieve toepassingen. Zo wordt onderzocht hoe warmte uit afvalwater kan worden gebruikt voor het verwarmen van woonwijken. Ook wordt gekeken hoe overdag opgewekte zonnestroom beschikbaar kan worden gemaakt voor aannemers die elektrisch materieel inzetten, bijvoorbeeld bij dijkversterkingen. “Met mobiele accupacks of laadpunten op onze eigen terreinen kunnen we projecten mogelijk maken die anders zouden vastlopen”, zegt Brandsma. “Daarmee helpen we niet alleen onszelf, maar ook de bouwsector.”
Klimaatneutraal
Het Klimaatprogramma van de waterschappen stelt dat ze in 2025 energieneutraal willen zijn. Wetterskip Fryslân ligt goed op koers. Toch blijft het een uitdaging: extremere weersomstandigheden zorgen voor meer en grilliger energieverbruik, vooral in de winter. “Daarom kijken we continu naar nieuwe technieken”, aldus Brandsma. “Kleine windmolens op zuiveringen, batterijopslag, maar ook alternatieve opslagvormen die misschien wel tien uur kunnen overbruggen. We volgen de innovaties op de voet.”
Positief vooruit
Hoewel de energievraag steeds groter wordt, blijft Brandsma optimistisch. “We zijn geen energiebedrijf, maar zonder energie kunnen we onze kerntaak niet uitvoeren. Daarom investeren we volop in verduurzaming en slimme oplossingen. Dat doen we kosteneffectief en met oog voor samenwerking. Uiteindelijk gaat het erom dat we onze inwoners droge voeten en schoon water blijven garanderen. Dat vraagt om vooruitdenken, creativiteit en samenwerken. En juist dat maakt dit werk zo interessant.”■
Slim laden voor aannemers
Bij werkzaamheden aan gemalen of dijken moeten aannemers steeds vaker elektrisch materieel gebruiken, vanwege de stikstofregels. Wetterskip Fryslân denkt daarin mee: op locaties waar zonnestroom over is, kan die wellicht via mobiele accupacks beschikbaar worden gesteld. Zo kunnen aannemers hun machines opladen en lopen projecten geen vertraging op.