Als coördinator energie en duurzaamheid bij Freon Wetterskip Fryslân houdt Klaas Brandsma zich dagelijks bezig met energievraagstukken van het waterschap. Van het inzetten van zonne-energie op rioolwaterzuiveringen en gemalen of het anticiperen op netcongestie tot het verduurzamen van werkprocessen en infrastructuur. Zowel in zijn werk als privé zoekt hij naar duurzame en kostenefficiënte oplossingen. Daarom draagt onze Freon hem voor als Freonen-medewerker van de maand juni.
“Mijn werk omvat onder meer het beheer van zonnepanelen op vijftien locaties, het volgen en toepassen van wet- en regelgeving rondom energie en energiebesparing, en het verzorgen van interne rapportages”, vertelt Klaas. “Daarnaast adviseer ik collega’s over de verwachte energiekosten op basis van prognoses. Zo kunnen we tijdig budgetten plannen en bijsturen waar nodig.”
“Een belangrijk onderdeel van mijn rol is ook het in kaart brengen van de mogelijkheden rond netcongestie”, vervolgt Klaas. “Door de groei van het aantal zonnepanelen en de toenemende druk op het elektriciteitsnet, krijg ik intern steeds vaker vragen: kunnen we nog uitbreiden, is er extra capaciteit mogelijk via netbeheerder Liander? Op deze vragen probeer ik het passende antwoord te geven. Ook ben ik betrokken bij praktische verduurzamingsmaatregelen in ons werkveld. Een mooi voorbeeld is het plaatsen van laadpunten bij gemalen, zodat we werkzaamheden emissieloos kunnen uitvoeren, wat noodzakelijk is vanwege stikstofregels.”
Energieneutraal
Zoals alle waterschappen in Nederland, moet ook Wetterskip Fryslân in 2025 energieneutraal zijn. Om die doelstelling te halen is het Friese waterschap twee jaar geleden aandeelhouder geworden in een windpark bij Nij Hiddum-Houw, vlak bij de Afsluitdijk. “We hebben daarin een belang van 50%, net als Freonen-gemeente Súdwest-Fryslân. De duurzame energie die daar wordt opgewekt, mogen we meetellen voor onze eigen energiebalans. Daarnaast leveren onze vijftien zonne-installaties gezamenlijk ongeveer 9,5 miljoen kWh per jaar.”
Nul op de meter
Duurzaamheid houdt voor Klaas niet op bij het werk. “Privé hebben we drieënhalf jaar geleden een nul op de meter-woning gebouwd in Reahûs. Door mijn tienjarige achtergrond als adviseur duurzame technieken bij adviesbureau Sijperda-Harda kon ik mijn opgedane kennis toepassen. Onze woning is uitgerust met bodemenergie via een warmtepomp, douchewarmteterugwinning, ventilatie met WTW en dertien zonnepanelen die jaarlijks zo’n 5000 kWh opwekken; meer dan we zelf verbruiken. Acht maanden geleden hebben we bovendien een tweedehands elektrische VW e-Golf aangeschaft, ideaal voor woon-werkverkeer. Opladen doen we ook zoveel mogelijk thuis met eigen zonnestroom. Voor de toekomst overweeg ik een slimme laadpaal met dynamisch energietarief.”
HVO100
Wetterskip Fryslân heeft uitgesproken duurzame ambities. En dat is logisch, vindt Klaas. “Want als we niets doen aan klimaatverandering, zullen juist wij als waterschap de gevolgen merken. Stijgende zeespiegel, intensievere neerslag, overstromingsrisico’s in polders: het raakt direct ons werk. Onze deelname aan het netwerk Freonen fan Fossylfrij Fryslân sluit daar mooi op aan”, aldus de coördinator duurzaamheid en energie, die enkele duurzame maatregelen van Wetterskip uitlicht. “We willen slimmer omgaan met de energie die we gebruiken. Een voorbeeld is het Woudagemaal, dat al twee jaar draait op HVO100, een duurzame dieselvariant die we afnemen bij Freon Future
Fuels. Ook onze eigen vrachtwagens rijden hierop, net als steeds meer van onze aannemers; inmiddels stellen we dit zelfs als eis. Voor personenauto’s kiezen we zoveel mogelijk voor elektrische varianten van onze mobiliteitspartner – en Freon – Friesland Lease. Op locaties met zonnepanelen plaatsen we nu laadpunten, zodat onze eigen medewerkers en aannemers hun voertuigen op locatie kunnen opladen met zonne-energie. Ook op de zuivering in Leeuwarden staan sinds 2020–2021 grote zonne-installaties, gerealiseerd met hulp van Freon Mannen van Staal.”
Slim Malen
Een project waar Klaas momenteel bij betrokken is heet Slim Malen. “Dit houdt in dat we onze gemalen zo veel mogelijk laten draaien op momenten dat er veel zonne-energie beschikbaar is. Zo stemmen we het verbruik af op de productie, wat helpt om kosten te drukken en netbelasting te verlagen. Twee jaar geleden hebben we al twee gemalen langs de Waddenzee uitgerust met deze techniek, waarbij ze bij voorkeur met eb pompen. Dat leverde 25% energiebesparing op.”
Toekomst
Tot slot onderzoekt Wetterskip Fryslân batterijopslag op zijn zuiveringslocaties. “Een rioolwaterzuivering draait immers 24/7, met piekbelasting in de avonduren wanneer huishoudelijk afvalwater binnenkomt”, legt de Freonen-medewerker van de maand uit. “Als we de overdag opgewekte zonnestroom kunnen opslaan en ’s avonds inzetten, kunnen we het net verder ontlasten en tevens kosten besparen. Ook de inzet van kleine windmolens, vooral in de winter, heeft steeds meer onze aandacht. Zonnepanelen hebben we inmiddels genoeg, maar wind biedt een goede aanvulling op momenten dat de zon het laat afweten.”
Rioolwaterzuiveringen en gemalen zijn ook over twintig jaar nog essentieel, zo stelt hij. “Wetterskip Fryslân heeft meer dan 1100 stroomaansluitingen verspreid over de provincie, variërend van grootverbruikers met 3 miljoen kWh per jaar tot kleine installaties van 100 kWh. Binnen dit spectrum kijken we continu hoe en waar we kunnen verduurzamen, of het nu gaat om eind-levensduurvervanging, innovatie of slimme sturing. Door de juiste keuzes te maken in techniek, timing en investeringen kunnen we zowel onze klimaatimpact verkleinen als onze kosten beheersen”, besluit Klaas.
