Het energieneutraal maken van panden uit verschillende tijdsperioden is goed mogelijk, zo bleek uit de verhalen van drie gastsprekers tijdens een inspiratiebijeenkomst op woensdag 19 april van de Freonen fan Fossylfrij Fryslân en ROC Friese Poort Centrum Duurzaam. In de Innovatiewerkplaats van de Leeuwarder onderwijsinstelling vertelden experts over het (bijna) energieneutraal maken van panden met bouwjaren uit de 19e, 20e én 21e eeuw.
Willem van Riemsdijk trapte af met een lezing over de duurzame renovatie en restauratie van het Doktershûs in Stiens, met bouwjaar 1834. “Wij hanteerden bij aanvang enkele uitgangspunten. De energiebehoefte minimaliseren, het gebouw zoveel mogelijk tochtdicht maken en de inzet van accoya-hout. Verder mikten we het vervangen van gas door houtpellets en, indien nodig, het zelf opwekken van energie. Isolatie in de binnenmuren bestond uit 9 centimeter PIR, afgewerkt met leemstuc.” Het tochtdicht maken van een pand zorgt voor een gebrek aan ventilatie, stelt Van Riemsdijk. “Daarom hebben we gekozen voor een balansventilatiesysteem met warmteterugwinning. Ook installeerden we een warmtepomp met grondwarmte, resulterend in zomerse koeling, warmteopslag in de grond en energiebesparing in de winter.”
Ook de verduurzaming van het Pakhûs SOLO in Stiens kwam aan bod. Daar koos Van Riemsdijk onder meer voor een lucht-waterwarmtepomp, warmteterugwinning, een akoestisch plafond met plafondverwarming en ledverlichting. “Ook installeerden we hoogrendement-zonnepanelen met een opbrengst van ruim 8000 kWh per jaar. Dit zorgde voor een energieneutraal Rijksmonument!”
Periode rond 1910
Yge Valk ging in op het verduurzamen van een woning met een bouwjaar van circa 1910, vlakbij Baard. Valk koos onder meer voor het gebruik van triple glas, een warmteterugwinningsinstallatie en isolatie van vlas, hennep en PIR-platen. “Vlas heeft geen negatieve effecten op de gezondheid en, nog belangrijker, er is geen fossiele brandstof voor nodig. Op de begane grond installeerden we vloerverwarming, op de bovenverdieping viel de keuze op convectoren.” In 2016 plaatste Valk zonnepanelen op het dak. “Destijds 22 stuks, inmiddels zijn het er 29. Ook hebben we gebruikgemaakt van een warmtepomp, waterontharder en regenton.”
Nieuwbouwhuis
Wim Canton sprak over een nieuwbouwhuis, dat hij in Makkum heeft gerealiseerd. Het doel was een overwegend biobased, levensloopbestendige woning te bouwen, die gebruikmaakt van all-electric-installaties. “Het biobased karakter van de woning is zeer bijzonder”, aldus Canton. “Het gaat daarbij niet alleen om de permanente houtgeur in huis, maar ook het vochtregulerende karakter van leemstuc. Bovendien zorgen de natuurlijke kleur van leem en het ademende effect van ‘dampopen’-wonen voor een prettige omgeving. Een lucht-waterwarmtepomp met een vermogen van 6 kW dient als warmtebron.” Tot slot gaf de spreker aspirant-bouwers met biobased-ambities tips mee. “Zorg dat je voldoende tijd beschikbaar hebt om materialenkennis te verzamelen en bovendien weet hoe je dit materiaal moet verwerken. Volg de uitputting van je begroting op de voet en heroverweeg indien nodig.”
Duurzame workshops
Roeland Westra, projectleider bij gastheer Centrum Duurzaam van ROC Friese Poort, deed ook een duurzame duit in het zakje. “In het Duurzaam Doen Huis leren wij mensen om energie te besparen in hun eigen werk- of woonsituatie. Met workshops, zoals Hoe verduurzaam ik mijn woning?, maken mensen op eenvoudige wijze kennis met duurzame technieken. Organisaties kunnen zich aanmelden om hun medewerkers deze kennis te laten vergaren tijdens een van onze workshops.”
